Bahnprojekt Stuttgart - Ulm = Stuttgart 21 + NBS Wendlingen - Ulm
Het bouwproject
Het Bahnprojekt Stuttgart - Ulm bestaat uit twee delen, zijnde Stuttgart 21 en de hogesnelheidslijn (Neubaustrecke of NBS in het Duits) tussen Wendlingen en Ulm. In Wendlingen sluiten deze beide deelprojecten op elkaar aan. Het eerste stukje van de hogesnelheidslijn (van het Hauptbahnhof tot in Wendlingen, net voorbij de luchthaven van Stuttgart) valt onder Stuttgart 21, de rest van de hogesnelheidslijn tot in Ulm valt onder NBS Wendlingen - Ulm. Over dat laatste ga ik eigenlijk niet veel meer vertellen, omdat de bouw van die NBS veel moeilijker te volgen is.
Stuttgart 21 bestaat uit 6 delen (Planfeststellungsabschnitte, ofwel PfA):
 |
| Alle rode lijnen zijn nieuwe spoorlijnen, stippellijnen zijn tunnels. PfA 1.1 tot 1.6 behoren tot Stuttgart 21, PfA 2.1 (helemaal rechts) tot 2.5 (niet op kaart) behoren tot NBS Wendlingen - Ulm. Klik op de foto om te vergroten. |
- PfA 1.1 bestaat hoofdzakelijk uit de bouw van het nieuwe ondergrondse Hauptbahnhof, waarbij later ook gedeeltes van het huidige station afgebroken zullen worden om er een park van te maken. Het ondergrondse station komt net onder het huidige station te liggen, maar de sporen van het nieuwe station staan loodrecht op de sporen van het huidige, zoals zichtbaar op de afbeelding. De sporen van het huidige station staan niet afgebeeld op deze tekening, omdat ze zullen worden weggehaald als het nieuwe station klaar is. Maar eigenlijk is het simpel: de huidige sporen lopen over die beige vlek, die vertrekt aan het Haupthbahnhof, langs die rode stippellijn in de richting Mittnachtstraße en splitsen dan op naar de stadsdelen Feuerbach en Bad Canstatt, waarbij er nog voor Feuerbach de mogelijk bestaat om af te slaan naar het zuiden (Böblingen, Singen) via de spoorlijn die wel nog op de kaart afgebeeld is. Om dat ondergrondse station dus van sporen te voorzien, zijn er tunnels nodig, vier keer twee tunnelkokers: twee kokers naar Feuerbach, twee naar Bad Canstatt, twee naar Untertürkheim en Obertürkheim en dan nog twee naar de luchthaven, wat dus eigenlijk al de nieuwe hogesnelheidslijn is.
- PfA 1.2 bestaat enkel uit de tunnel die het station verbindt met het luchthavengebied en al deel uitmaakt van de hogesnelheidslijn naar Ulm. Deze mag bereden worden met snelheden tot 250 km/h.
- PfA 1.3 omvat dan weer alles wat met de luchthaven zelf te maken heeft. Momenteel heeft de luchthaven enkel een tweesporig S-Bahnstation. Binnenkort zal er een tweede station komen, langs de hogesnelheidslijn, maar ook het huidige station wordt uitgebreid met een derde spoor en zal ook een verbinding krijgen met die hogesnelheidslijn, zodat regionale treinen snel in de luchthaven geraken en zo verder zuidwaarts richting Böblingen, Rottweil en Singen (niet op de kaart) verder kunnen. Om die verbinding te realiseren moet ook de 'Rohrer Kurve' nog gebouwd worden. De reistijd tussen het Hauptbahnhof en de luchthaven zal trouwens gehalveerd worden, en daarbij zullen er ook heel wat meer treinen naar de luchthaven kunnen rijden, waaronder dus ook ICE's.
- PfA 1.4 is het kleine gedeelte tussen het luchthavengebied en Wendlingen, het minst interessante deel van Stuttgart 21, omdat het eigenlijk ook gewoonweg een deel van die hogesnelheidslijn is.
- PfA 1.5 omvat de tunnels van het Hauptbahnhof naar Feuerbach en Bad Canstatt, maar ook de verlenging van de Stammstrecke van de S-Bahn van het Hauptbahnhof tot aan de nieuwe halte Mittnachtstraße, wat met een hele herschikking van de S-Bahnsporen samengaat.
- PfA 1.6 bestaat uit een tunnel die het station met de stadsdelen Obertürkheim enerzijds en Untertürkheim anderzijds verbindt. De aftakking naar Obertürkheim verbindt het station met de klassieke spoorlijn naar Ulm (via Geislingen), wat de tunnel naar Bad Canstatt eigenlijk ook deels kan doen. De aftakking naar Untertürkheim verbindt het station met het nieuwe rangeerstation voor reizigerstreinen. Het oude wordt mee met het oude station weggehaald. Trouwens: het huidige stationsgebouw zelf zal niet afgebroken worden! Dat behoudt gewoon zijn functie, maar de sporen worden dus wel verhuisd.
Meer info omtrent het project, alsook afbeeldingen en video's over hoe het er allemaal zal uitzien kan je terugvinden onder:
http://www.bahnprojekt-stuttgart-ulm.de/aktuell/
Sterk aanbevolen video, wat een perfect beeld van het toekomstige Hauptbahnhof geeft: https://www.youtube.com/watch?v=StfqRMXjGmk
Sterk aanbevolen video, wat een perfect beeld van het toekomstige Hauptbahnhof geeft: https://www.youtube.com/watch?v=StfqRMXjGmk
Protest tegen Stuttgart 21
Stuttgart 21 is het meest omstreden project in Duitsland door de hoge kosten, die volgens velen nog steeds blijven stijgen. Het project Stuttgart 21 (dat is dus zonder NBS Wendlingen - Ulm) wordt momenteel geschat op 6,5 miljard euro, maar de tegenstanders beweren dan weer dat het om en bij de 10 miljard euro gaat. Wel is het zo dat Stuttgart 21 met de NBS samen op een 10 miljard euro geschat worden. Elke maandag vindt er een betoging plaats, genaamd 'Montagsdemo', die dan ook elke keer weer de regering en de top van de Deutsche Bahn beklaagd en wil dat er van het project wordt afgezien. In praktijk staat men al zo ver met het project, dat ermee ophouden en de plannen wijzigen naar mijn inziens nog veel meer geld gaat kosten dan met de huidige plannen verder te gaan. Velen van deze tegenstanders wensen om het huidige bovengrondse kopstation te behouden (om emotionele redenen?), maar het kopmaken kost relatief veel tijd en beperkt ook regionale treinen die in praktijk nooit kopmaken. Een kopstation wenst de Deutsche Bahn dus niet te behouden, onder meer omdat Stuttgart op de belangrijke as Frankfurt - München ligt. Je kan de demonstranten hun idee 'Kopfbahnhof 21' hier lezen.
Op donderdag, 30 september 2010 waren de protesten trouwens zo hevig, dat er massaal politie werd ingezet. Betogers bezetten de Schloßgarten, waar de eerste bomen gekapt zouden worden om aan de bouw van het station te kunnen beginnen. De politie hield zich die dag ook niet in, wat ertoe leidde dat die dag de geschiedenis zou ingaan als de 'schwarzer Donnerstag' (zwarte donderdag) van Stuttgart. Dit heeft er mede toe geleid dat er in de deelstaat Badem-Würtemberg in 2011 een referendum over Stuttgart 21 kwam. Hierbij stemde 59% tegen de stopzetting van het project, dus is men er gewoon mee doorgegaan.
De uitstapjes
Zaterdag, 23 april 2016
Op deze zaterdag was er de mogelijkheid om de werf aan het 'Filderportal' te bezoeken. Dit is het zuidelijke uiteinde van de Fildertunnel, die naar het Hauptbahnhof zou leiden. Het ligt dus eigenlijk aan de overgang tussen PfA 1.2 en 1.3. Maar voor ik daar was, moest ik dus nog een hele reis afleggen:
IC 3629 Landen - De Panne AM96
Landen 05:39
Neerwinden 05:43
Ezemaal 05:47
Tienen 05:53
Vertrijk 05:59
Aankomst Leuven 06:07
IC 504 Oostende - Eupen HLE 18 met I10 en I11
Leuven 06:27
Aankomst Liège-Guillemins 07:02
Bij dit vroege uur is er nog geen rechtstreekse trein tussen Landen en Luik via Borgworm, waardoor ik via Leuven heb moeten reizen.
ICE 11 Brussel-Zuid - Frankfurt(Main) Hbf ICE 3M
Liège-Guillemins 07:12
Aachen Hbf 07:40
Köln Hbf 08:20
Aankomst Frankfurt(Main) Flughafen Fernbahnhof 09:16
ICE 571 Hamburg-Altona - Stuttgart Hbf ICE 1
Frankfurt(Main) Flughafen Fernbahnhof 09:20
Mannheim Hbf 09:56
Aankomst Stuttgart Hbf 10:35
Over deze reis kan ik eigenlijk weinig vertellen. Een vlekkeloze reis met goede aansluitingen, behalve dan op dat eerste stuk, waar ik anderhalf uur nodig heb om in Luik te geraken. In de week kan dat wel sneller. Het was weekend, dus ook de treinen waren vrij laag bezet.
In Stuttgart moest ik nog een stukje met de Stadtbahnlijn U6, tot zijn zuidelijke eindhalte 'Fasanenhof Schelmenwasen', welke letterlijk voor de ingang van de werf lag. Ik had niet veel volk op die werf verwacht, maar dat bleek toch anders te zijn. Volgens mij waren bijna alle aanwezigen wonende in de buurt, want vele bleken de buurt heel goed te kennen. Wie gaat er dan ook naar Stuttgart om een bouwwerf te bekijken? Ik zal waarschijnlijk ongeveer de enige niet-Duitser ter plaatse geweest zijn, hoewel ik wat ingenieurs onder elkaar Engels hoorde praten.
 |
| Deze foto is genomen net voor de ingang van de werf |
 |
| Beide kokers zijn zichtbaar, de rechtse is al tot ongeveer de helft klaar. Links is er slechts enkele meters uitgegraven, om de boor een startpositie te geven. De boor is zo lang dat ze niet geheel op de foto geraakt. |
 |
| Rechts op de foto staat de achterkant van de boor. In het midden van de foto en onder de boor zelf zijn sporen te zien, welke gebruikt worden door kleine treintjes die de botenplaten om de binnenkant van de tunnel te bekleden tot aan de boor zelf brengen. Deze treintjes pendelen dus van aan de werf, waar ik me dus bevind, tot aan de boor, die zich dan ergens in de tunnel bevindt. |
 |
| De rechterkoker was toegankelijk voor publiek, en na een tweehonderdtal meter wandelen, kwamen we voor een scherm te staan dat informatie gaf over het de tunnel. Wat er op dat scherm te zien is, doet er nu niet veel toe, maar de binnenbekleding van de tunnel met betonblokken is hier wel goed te zien. Zo zal de koker er dus uitzien over zijn ganse lengte. |
 |
| De voorkant van de boor, welke moeilijk te fotograferen en bijgevolg vrij slecht op foto staat. |
De rechterkoker is dus al half uitgegraven. Vanaf een bepaald punt mocht de boor niet verder boren omwille van geologische redenen. De boor is daarna terug uit de koker gehaald en opgebouwd om aan de andere koker te beginnen. Ook nu zal ze slechts tot in de helft boren. De middelste delen van beide kokers zullen op de klassieke wijze, met springstof, uitgegraven worden. Als deze boor voor de tweede keer in de helft van de tunnel zou komen, zouden deze beide middelste delen, die dus op 'manuele wijze' uitgegraven zijn, klaar moeten zijn. De boor zal dan doorgetrokken worden, tot waar ze opnieuw mag boren. Dan gaat ze verder tot aan de uitgang aan het Hauptbahnhof. Hier zal de boor opnieuw beginnen en terug richting Filderportal boren, in wat voor ons de rechterkoker is. Als ze dan weer halverwege de tunnel is, moet de boor alleen nog uit de tunnel verwijderd worden en is de tunnel klaar. De graafwerken dan toch...
Na de werf bezocht te hebben, ben ik nog langs het station S-bahnhof Feuerbach geweest, waar de ingang van één van de tunnels naar het nieuwe ondergronds station komt. Een schema:
De eerste tekening toont hoe het er voor het begin van de werken uitzag: het was een station met twee perronsporen voor de S-Bahn en twee perronsporen voor de overige regionale treinen. Regionale treinen stoppen er al enkele jaren niet meer, dus die perrons gaan gewoon weg, zodat er plaats is voor de huidige sporen te verleggen. Dan komt er plaats vrij in het midden om de tunnelsporen te plaatsen. Omdat deze tunnelsporen net na het station al onder de andere sporen door moet, gaan deze dus sterk dalen, waardoor ook de voetgangerstunnels weg moeten, omdat op die hoogte eenvoudigweg de sporen naar de tunnel komen te liggen. Die voetgangerstunnel aan de rechterkant op de afbeeldingen is trouwens nieuw en is momenteel in aanleg. Natuurlijk is het nodig om een nieuwe aan te leggen, want anders zou er geen doorgaande voetgangerstunnel meer zijn. Als de twee sporen in het zwart afgebeeld gaan blijven liggen als Stuttgart 21 klaar is, is nog onduidelijk. Momenteel zijn dat namelijk de sporen die treinen naar het huidige bovengrondse station leiden, wat dus zal verdwijnen. Ze kunnen misschien wel blijven liggen om een rechtstreekse verbinding te houden met de Gäubahn, die naar het zuiden gaat (Böblingen, Singen) voor goederentreinen of bij storingen bij de S-Bahn
Foto's van Feuerbach zijn hieronder te zien, bij de uitstap van 16 september.
Daarna ben ik nog naar één werf gaan kijken, maar deze heeft niets te maken met Stuttgart 21: de verlenging van de Stadtbahnlijn U12 aan noordelijke zijde. De U12 werd verlengd aan noordelijke en zuidelijke zijde. Het zuidelijke deel is in dienst sinds mei dit jaar. Het noordelijke deel verloopt van 'Hallschlag' tot aan de Elbestraße, wat een halte is van de U14.
Na afloop van de werfbezoeken, heb ik nog een dik uur in de stad rondgehangen, alsook in de tunnels van de U-Bahn en de S-Bahn:
De terugreis was even 'saai' als de heenreis, maar ze was wel korter in tijdsduur:
ICE 572 Stuttgart - Hamburg-Altona ICE 1
Stuttgart 17:25
Mannheim 18:06
Aankomst Frankfurt(Main) Flughafen Fernbahnhof 18:38
ICE 10 Frankfurt(Main) Hbf - Brussel-Zuid ICE 3M
Frankfurt(Main) Flughafen Fernbahnhog 18:43
Siegburg/Bonn 19:22
Köln Hbf 19:43
Aachen Hbf 20:21
Aankomst Liège-Guillemins 20:44
L 5191 Liège-Guillemins - Landen AM80
Liège-Guillemins 21:08
Ans 21:16
Bierset-Awans 21:20
Fexhe-Le-Haut-Clocher 21:25
Momalle 21:28
Remicourt 21:32
Waremme 21:37
Aankomst Landen 21:48
 |
| Een blik van aan de halte Hallsclag (U12), op de werf waar de Stadtbahn zal moeten gaan rijden. |
 |
| S1 naar Herrenberg in de kelder van het Hauptbahnhof |
 |
| Aan het Hauptbahnhof liggen ook nog vier ondergrondse U-Bahn sporen. aan de rechterkant van de foto is nog een U-Bahnrijtuig zichtbaar. |
ICE 572 Stuttgart - Hamburg-Altona ICE 1
Stuttgart 17:25
Mannheim 18:06
Aankomst Frankfurt(Main) Flughafen Fernbahnhof 18:38
ICE 10 Frankfurt(Main) Hbf - Brussel-Zuid ICE 3M
Frankfurt(Main) Flughafen Fernbahnhog 18:43
Siegburg/Bonn 19:22
Köln Hbf 19:43
Aachen Hbf 20:21
Aankomst Liège-Guillemins 20:44
L 5191 Liège-Guillemins - Landen AM80
Liège-Guillemins 21:08
Ans 21:16
Bierset-Awans 21:20
Fexhe-Le-Haut-Clocher 21:25
Momalle 21:28
Remicourt 21:32
Waremme 21:37
Aankomst Landen 21:48
Vrijdag, 16 september 2016
Deze dag zou een belangrijke dag worden in de geschiedenis van Stuttgart 21: de 'Grundsteinlegung' (het leggen van de eerste steen) vond vandaag plaats aan het Hauptbahnhof van Stuttgart. Er werden heel wat genodigden verwacht, maar ook enkele belangrijke afwezigen:
Aanwezigen:
Opvallende afwezigen:
Ook al gaat het maar om een steen die gelegd wordt, omdat het zo een symbolische dag zou worden ben ik nog maar eens naar Stuttgart geweest. Maar ook om een tweede reden: zo een symbolisch evenement brengt natuurlijk veel tegenstanders van dit omstreden project op de been. Ik vermoedde dat er dan ook een gespannen sfeer zou hangen in de omgeving van het station. Maar voor ik daar was, eerst nog de heenreis. Dit keer met vertrek in Neerwinden:
ICE 11 Brussel-Zuid - Frankfurt(Main) Hbf ICE 3M
Dan nog wat toelichting bij de afbeelding van PfA 1.1: Er zijn 25 Baugruben, Nummer 1 ligt helemaal aan de Nordkopf, nummer 25 aan de Südkopf. Baugrube 16 is de verst gevorderde groeve, vandaar dus dat de plechtigheid daar plaatsvond. De ruimte tussen het 'Bonatzbau' (stationsgebouw ontworpen door architect Bonatz) en het 'Querbahnsteig' (soort van perron dat alle overige perrons met elkaar verbindt) is niet toegankelijk, omdat er een metersdiepe put gegraven is, waar dus het toekomstige station komt. Enkel de twee blauwe lijntjes op de afbeelding, welke loopbruggen zijn die het stationsgebouw met de perrons verbinden, zijn toegankelijk. Vroeger kwamen de sporen dus tot net aan het Bonatzbau, maar deze zijn naar achter verlegd om ruimte te maken voor de werf.
Enkele maanden geleden zijn deze loopbruggen vervangen door twee nieuwe exemplaren die nu beide centraler liggen. Ze zijn vervangen om volgende reden:
De bovenste van beide foto's is genomen op het Querbahnsteig tussen een nieuwe (rechts) en een oude (links) loopbrug. De nieuwe loopbruggen steunen enkel op enkele metalen pilaren, terwijl de oude bruggen op een hele ondergrond liggen, welke sterk hinderend zijn als je een nieuw ondergronds station wil bouwen.
De onderste foto is genomen op het Querbahnsteig tussen de beide nieuwe loopbruggen. Eén van beide oude loopbruggen is trouwens reeds afgebroken en de tweede wordt over enkele weken afgebroken. De kwaliteit van de foto's is slecht omdat de venstertjes waardoor je op de werf kan kijken vol vuiligheid hangen.
Daarna ben ik met de S-Bahn tot aan de luchthaven van Stuttgart geweest, want het Eisenbahn-Bundesamt (kortweg EBA) heeft onlangs de plannen van PfA 1.3a goedgekeurd, welke voor de bouw van het nieuwe station langs de hogesnelheidslijn dienen. De werken zouden spoedig moeten beginnen, want anders zou de planning in gevaar gekomen volgens DB, en ik hoopte toch al wat voorbereidende werken te zien, maar die waren er nog niet. Nog wat foto's ter verduidelijking:
Feuerbach stond als volgende op het programma, en zoals beloofd: nu met foto's. Houd het schema over Feuerbach van een stukje hoger in het achterhoofd als je naar de foto's kijkt. Maar sinds de laatste keer in Feuerbach was er toch iets vreemds gebeurd: het S-Bahnspoor dat S-Bahntreinen staduitwaarts stuurt, was verlegd naar de andere kant van het perron. Waarom ze dit nu weer gedaan hebben, weet ik eigenlijk niet, maar ik vermoed dat het met de nieuwe onderdoorgang voor voetgangers te maken heeft. Een hele puzzel dus om die tunnel te verwezenlijken en het ziet er dus naar uit dat er nog veel werk is vooraleer de tunnelsporen er liggen.
Nog even naar het aan de noordelijke eindhalte van de U12 gaan kijken waar er gewerkt wordt om de lijn nog een stukje door te trekken tot aan de Elbestraße aan de U14:
Het in mei geopende nieuwe zuidelijke deel van de U12 heb ik helaas niet meer kunnen bekijken door een tekort aan tijd. Volgende keer ga ik daar zeker even langs.
Als laatste nog even gaan kijken aan de noordelijke uitgang van Tunnel Bad Canstatt, welke het nieuwe ondergrondse station zal verbinden met het stadsdeel Bad Canstatt. De tunnel komt tot net voor de Neckar, waar ze zal gevolgd worden door een nieuwe brug over de Neckar waarna het station Bad Canstatt meteen bereikt is. Om dat er een halte van de Stadtbahn net voor de uitgang van deze tunnel lag, is deze Stadtbahnhalte een honderdtal meter verhuisd:
Om af te sluiten, nog een werf bij de Stadtbahn ten gevolge van Stuttgart 21: de Stadtbahntunnels in de buurt van het Hauptbahnhof liggen op sommige plaatsen op de hoogte waar over enkele jaren de treinsporen moeten komen. Hoe lost men dat op? Men graaft nieuwe tunnels die dieper zullen liggen, net langs de huidige tunnels. Dat zijn dan factoren die het hele concept Stuttgart 21 al snel een pak duurder maken, maar wel noodzakelijk zijn om het te realiseren.
Even situeren waar deze foto gemaakt is: rechts ligt het planetarium en links de Willy-Brandt-Straße. Als je nu naar de afbeelding over PfA 1.1 wat hogerop kijkt, moet het duidelijk zijn dat de bedoeling is om de nieuwe tunnel onder de Südkopf van het nieuwe Hauptbahnhof door te laten gaan. De gehele werf in het midden van de foto is dus de plaats waar die tunnel zal komen, samen met het vernieuwde station 'Staatsgalerie'. Het huidige station Staatsgalerie is zowat de lelijkste Stadtbahnhalte van Stuttgart, dus die vernieuwing is door vele reizigers wel gewenst. De huidige Stadtbahntunnel ligt overigens links, onder de Willy-Brandt-Straße.
Ditzelfde proces zal over een paar jaar ook uitgevoerd worden aan de Nordkopf van het nieuwe Hauptbahnhof, onder de Heilbronner Straße, want daar loopt ook een Stadtbahntunnel.
En dan was ik maar net op tijd terug aan het station, waar mijn ICE op dat moment binnenreed:
ICE 572 Stuttgart - Hamburg-Altona ICE 1
Stuttgart 17:25
Mannheim 18:06
Aankomst Frankfurt(Main) Flughafen Fernbahnhof 18:38
ICE 10 Frankfurt(Main) Hbf - Brussel-Zuid ICE 3M
Frankfurt(Main) Flughafen Fernbahnhog 18:43
Siegburg/Bonn 19:22
Köln Hbf 19:43
Aankomst Aachen Hbf 20:21
Omdat ik met een 'Sommer-Ticket' van de Duitse spoorwegen reisde, was dit enkel geldig binnen de Duitse staatsgrenzen en ik had geen zin om een extra ticket van 15 euro tot Luik te kopen voor de ICE, met daarbij dan nog een NMBS-ticket tot thuis. Ik ben dus in Aken uitgestapt om de stoptrein richting België te nemen, want dan zou ik maar 7,90 euro betalen. Maar uiteindelijk bleek dat een slecht idee. Toen de trein er om 21 uur nog niet was, keek ik op de app van de NMBS en zag ik dat er een storing was tussen Verviers en Pepinster: personen op het spoor. De trein zou volgens de applicatie pas rond 21 uur 15 in Pepinster vertrokken zijn richting Aken, wat dus overeenstemt met een uur vertraging. Dat heb ik nagevraagd bij NMBS via Facebook en dat bleek te kloppen. Omdat we in Aken zelf geen informatie kregen, op geen enkele wijze, heb ik alle medereizigers hierover ingelicht, dat we dus een uur later in Welkenraedt zouden zijn. Enkele reizigers moesten nog naar Namen, maar de laatste aansluiting zouden ze sowieso missen. Hoe zij het er uiteindelijk van afgebracht hebben, weet ik niet. Ikzelf maakte me niet druk, want ik wist dat er nog een latere trein naar Oostende was en wist dat deze niet via HSL 2, maar via lijn 36 via Landen naar Leuven reed. Ik dacht in Tienen over te stappen en dan met de stoptrein (hoewel dat ook een 'IC' is) terug te rijden tot Neerwinden, maar dat gaat eigenlijk in tegen de vervoersvoorwaarden van de NMBS, want men mag het bestemmingsstation nooit voorbijrijden om er later weer naar terug te keren...
L 5042 Aachen Hbf - Welkenraedt AM Klassiek
Aachen Hbf 21:04 +51
Hergenrath 21:12 +50
Aankomst Welkenraedt 21:18 +49
Onderweg van Aken naar Welkenraedt waren ze bij de Facebookdienst van NMBS zo vriendelijk om te vragen hoe het eraan toeging, want men was op de hoogte dat ik nog naar Neerwinden moest. Toen ik in Welkenraedt aankwam en mijn reis nog eens plande, zag ik dat er een rechtstreekse trein tussen Welkenraedt en Neerwinden bestond. Vreemd... IC 545 stopt in Neerwinden!? De Facebookdienst van NMBS had dus aan de verkeersleiding (RDV vermoed ik) laten weten dat ik naar Neerwinden moest en daar hebben ze dus voor een antwoord gezorgd. Toen de trein aankwam, riep men ook af: "Ce train arrêtera aujourd'hui exceptionnellement à Neerwinden."
IC 545 Eupen - Oostende HLE18 met I10 en I11
Welkenraedt 22:26
Verviers-Central 22:44
Liège-Guillemins 23:08
Ans 23:15
Waremme 23:27
Landen 23:38
Aankomst Neerwinden (extra halte) 23:40
Schitterend dat ik maar een half uur later thuis ben aangekomen dan gepland (gepland was 23:16). Na zo'n zware, lange dag was zo'n rechtstreekse trein en ook maar een beperkte vertraging meer dan aangenaam. Daarom een pluim voor het social mediateam van NMBS! En bij deze geef ik ook als tip mee om gebruik te maken van deze diensten, want via deze weg wordt er het best naar de reiziger geluisterd.
Na alles gezegd te hebben, hoop ik dat ik Stuttgart 21 wat duidelijk heb kunnen schetsen, want het is een ingewikkeld project met vele gevolgen voor de omgeving van Stuttgart. Daarom hoor ik het graag als er nog onduidelijkheden of vragen zijn. De volgende blogpost zal gaan over een trip in mei 2016 waarbij ik Karlsruhe als uitvalsbasis gebruikt heb, maar wel meer dan dat gezien heb.
Aanwezigen:
- Dr. Rüdiger Grube: CEO van de Deutsche Bahn
- Norbert Barthle: Parlementair staatssecretaris van de Bondsminister van mobiliteit
- Dr. Nicole Hoffmeister-Kraut: Minister van economie van de deelstaat Baden-Württemberg
- Michael Föll: Eerste burgemeester van Stuttgart
- Thomas S. Bopp: Voorzitter van het Verband Region Stuttgart
- Christoph Ingenhoven: Architect van het toekomstige station
- Klaus Pöllath: Bestuurslid van het grote bouwbedrijf ZÜBLIN
- Manfred Leger: Voorzitter van DB Projekt Stuttgart - Ulm, een dochterbedrijf van de Deutsche Bahn dat zich bezighoudt met het bouwen van het gehele project
Opvallende afwezigen:
- Alexander Dobrindt: Bondsminister van mobiliteit
- Fritz Kühn: Oberbürgermeister van Stuttgart, welke hiërarchisch boven de overige burgemeesters van de verschillende stadsdelen staat
- Winfried Kretschmann: Minister-President van Baden-Württemberg
Ook al gaat het maar om een steen die gelegd wordt, omdat het zo een symbolische dag zou worden ben ik nog maar eens naar Stuttgart geweest. Maar ook om een tweede reden: zo een symbolisch evenement brengt natuurlijk veel tegenstanders van dit omstreden project op de been. Ik vermoedde dat er dan ook een gespannen sfeer zou hangen in de omgeving van het station. Maar voor ik daar was, eerst nog de heenreis. Dit keer met vertrek in Neerwinden:
IC 3629 Landen - De Panne AM96
Neerwinden 05:43
Ezemaal 05:47
Tienen 05:53
Vertrijk 05:59
Aankomst Leuven 06:07
IC 504 Oostende - Eupen HLE 18 met I10 en I11
Leuven 06:27
Aankomst Liège-Guillemins 07:02
 |
| Sfeerbeeld van Luik rond 7 uur 's morgens vanaf het perron aan spoor 1. |
ICE 11 Brussel-Zuid - Frankfurt(Main) Hbf ICE 3M
Liège-Guillemins 07:12
Aachen Hbf 07:40
Köln Hbf 08:20 +9
Aankomst Frankfurt(Main) Flughafen Fernbahnhof 09:16
ICE 571 Hamburg-Altona - Stuttgart Hbf ICE 1
Frankfurt(Main) Flughafen Fernbahnhof 09:20
Mannheim Hbf 09:56
Aankomst Stuttgart Hbf 10:35
Hoewel we in Keulen met negen minuten vertraging vertrokken zijn, zijn we toch stipt in de luchthaven aangekomen. En dan heeft de trein nog niet eens over de gehele lengte van de hogesnelheidslijn de volle 300km/h gereden. De korte aansluiting in de luchthaven van Frankfurt verliep zo toch stressloos, want om 10 uur begon de officiële plechtigheid, maar daar gingen natuurlijk nog wat toespraken aan vooraf, welke ik sowieso niet kon bijwonen. Moest ik deze aansluiting dan toch gemist hebben, was ik pas na 11 uur in Stuttgart zijn en dan dacht ik het gemist hebben. Uiteindelijk bleek dat niet zo te zijn.
De ceremonie ging door aan Baugrube 16 (rode vak op bovenstaande afbeelding). Ik stond op de positie van het zwarte kruisje, op de blauwe loopbrug die het station verbindt met de Schloßgarten. Vanaf hier had ik het beste zicht op de bouwgroeve, omdat ik hoog stond. Ook de tegenstanders, die nagenoeg de hele tijd ontzettend veel lawaai maakte, wisten dat ze hier de beste plaats hadden. Ik was eigenlijk één van de heel weinige geïnteresseerden die dit live wou volgen. Ik schat dat er zo'n 25 geïnteresseerden waren, de overige personen op de brug waren tegenstanders (ongeveer 50). Meer buitenstaanders kwamen er niet kijken naar dit toch wel belangrijke gebeuren, want die loopbrug was de enige positie vanwaar je in de groeve kon kijken. Het lawaai van de tegenstanders was amper uit te houden en is hoorbaar in alle gemaakte televisiebeelden. Mijn beelden van de steenlegging zijn niet scherp genoeg vanwege de afstand, maar is wel goed te bekijken op volgende beelden:
Officiële video van DB Bahnprojekt Stuttgart - Ulm: https://www.youtube.com/watch?v=tl81JGD2Rxk
Video met de volledige ceremonie van een YouTube-verslaggever die alles rond het project filmt: https://www.youtube.com/watch?v=wNpYR3ag_AQ
Daarnaast nog wat krantenartikels:
Over de eerste steenlegging: http://www.stuttgarter-zeitung.de/inhalt.ruediger-grube-zu-stuttgart-21-grosses-geschenk-an-die-stadt.de8635a3-bcd4-44bd-9a49-dfbf8edf7ac3.html
Over het protest rondom: http://www.stuttgarter-zeitung.de/inhalt.stuttgart-21-gegner-protestieren-vor-der-grundsteinlegung.593c4de8-2aa2-48d3-8098-a0166dff4454.html
De steenlegging zelf was tussen 11 uur en half 12. Toch ben ik tot 12 uur gebleven, en als één van de laatste vertrokken. Net na de ceremonie, toen de demonstranten begonnen af te druipen, speelde een live band in de tent op de werf het nummer 'Price tag' van Jessie J met volgende refrein:
It's not about the money, money, money
We don't need your money, money, money
We just wanna make the world dance,
Forget about the price tag
Ain't about the (uh) ch-ch-ching ch-ching
Ain't about the (yeah) bl-bling-bl-bling
Wanna make the world dance,
Forget about the price tag
Hoewel we in Keulen met negen minuten vertraging vertrokken zijn, zijn we toch stipt in de luchthaven aangekomen. En dan heeft de trein nog niet eens over de gehele lengte van de hogesnelheidslijn de volle 300km/h gereden. De korte aansluiting in de luchthaven van Frankfurt verliep zo toch stressloos, want om 10 uur begon de officiële plechtigheid, maar daar gingen natuurlijk nog wat toespraken aan vooraf, welke ik sowieso niet kon bijwonen. Moest ik deze aansluiting dan toch gemist hebben, was ik pas na 11 uur in Stuttgart zijn en dan dacht ik het gemist hebben. Uiteindelijk bleek dat niet zo te zijn.
De ceremonie ging door aan Baugrube 16 (rode vak op bovenstaande afbeelding). Ik stond op de positie van het zwarte kruisje, op de blauwe loopbrug die het station verbindt met de Schloßgarten. Vanaf hier had ik het beste zicht op de bouwgroeve, omdat ik hoog stond. Ook de tegenstanders, die nagenoeg de hele tijd ontzettend veel lawaai maakte, wisten dat ze hier de beste plaats hadden. Ik was eigenlijk één van de heel weinige geïnteresseerden die dit live wou volgen. Ik schat dat er zo'n 25 geïnteresseerden waren, de overige personen op de brug waren tegenstanders (ongeveer 50). Meer buitenstaanders kwamen er niet kijken naar dit toch wel belangrijke gebeuren, want die loopbrug was de enige positie vanwaar je in de groeve kon kijken. Het lawaai van de tegenstanders was amper uit te houden en is hoorbaar in alle gemaakte televisiebeelden. Mijn beelden van de steenlegging zijn niet scherp genoeg vanwege de afstand, maar is wel goed te bekijken op volgende beelden:
Officiële video van DB Bahnprojekt Stuttgart - Ulm: https://www.youtube.com/watch?v=tl81JGD2Rxk
Video met de volledige ceremonie van een YouTube-verslaggever die alles rond het project filmt: https://www.youtube.com/watch?v=wNpYR3ag_AQ
Daarnaast nog wat krantenartikels:
Over de eerste steenlegging: http://www.stuttgarter-zeitung.de/inhalt.ruediger-grube-zu-stuttgart-21-grosses-geschenk-an-die-stadt.de8635a3-bcd4-44bd-9a49-dfbf8edf7ac3.html
Over het protest rondom: http://www.stuttgarter-zeitung.de/inhalt.stuttgart-21-gegner-protestieren-vor-der-grundsteinlegung.593c4de8-2aa2-48d3-8098-a0166dff4454.html
 |
| Het zicht dat ik had vanop de loopbrug. Uiteindelijk heb ik nog wel een beter plaatsje gevonden iets meer naar rechts, zodat mijn zicht niet zo gehinderd werd. |
 |
| Deze foto is genomen na de ceremonie, waarbij Rüdiger Grube (met de witte kop onder aan de metalen trap), chef van de Duitse spoorwegen, nog eens naar beneden loopt om te poseren voor de pers. Overige personen zijn onherkenbaar. |
It's not about the money, money, money
We don't need your money, money, money
We just wanna make the world dance,
Forget about the price tag
Ain't about the (uh) ch-ch-ching ch-ching
Ain't about the (yeah) bl-bling-bl-bling
Wanna make the world dance,
Forget about the price tag
Eerder een ongelukkig gekozen nummer of eerder een vorm van satire? Ik maakte me de bedenking dat het een goede zaak was dat de demonstranten al vertrokken waren...
Dan nog wat toelichting bij de afbeelding van PfA 1.1: Er zijn 25 Baugruben, Nummer 1 ligt helemaal aan de Nordkopf, nummer 25 aan de Südkopf. Baugrube 16 is de verst gevorderde groeve, vandaar dus dat de plechtigheid daar plaatsvond. De ruimte tussen het 'Bonatzbau' (stationsgebouw ontworpen door architect Bonatz) en het 'Querbahnsteig' (soort van perron dat alle overige perrons met elkaar verbindt) is niet toegankelijk, omdat er een metersdiepe put gegraven is, waar dus het toekomstige station komt. Enkel de twee blauwe lijntjes op de afbeelding, welke loopbruggen zijn die het stationsgebouw met de perrons verbinden, zijn toegankelijk. Vroeger kwamen de sporen dus tot net aan het Bonatzbau, maar deze zijn naar achter verlegd om ruimte te maken voor de werf.
Enkele maanden geleden zijn deze loopbruggen vervangen door twee nieuwe exemplaren die nu beide centraler liggen. Ze zijn vervangen om volgende reden:
De bovenste van beide foto's is genomen op het Querbahnsteig tussen een nieuwe (rechts) en een oude (links) loopbrug. De nieuwe loopbruggen steunen enkel op enkele metalen pilaren, terwijl de oude bruggen op een hele ondergrond liggen, welke sterk hinderend zijn als je een nieuw ondergronds station wil bouwen.
De onderste foto is genomen op het Querbahnsteig tussen de beide nieuwe loopbruggen. Eén van beide oude loopbruggen is trouwens reeds afgebroken en de tweede wordt over enkele weken afgebroken. De kwaliteit van de foto's is slecht omdat de venstertjes waardoor je op de werf kan kijken vol vuiligheid hangen.
Daarna ben ik met de S-Bahn tot aan de luchthaven van Stuttgart geweest, want het Eisenbahn-Bundesamt (kortweg EBA) heeft onlangs de plannen van PfA 1.3a goedgekeurd, welke voor de bouw van het nieuwe station langs de hogesnelheidslijn dienen. De werken zouden spoedig moeten beginnen, want anders zou de planning in gevaar gekomen volgens DB, en ik hoopte toch al wat voorbereidende werken te zien, maar die waren er nog niet. Nog wat foto's ter verduidelijking:
 |
| De infostand op de luchthaven waar ik de twee onderstaande afbeeldingen gevonden heb. |
 |
| Een schematisch overzicht van hoe het er zal uitzien: in het blauw de Stadtbahnlijn U6 die zal verlengd worden van aan het Fasanenhof tot aan het luchthavendomein, in het rood het nieuwe station dat aan de hogesnelheidslijn Stuttgart - Ulm zal liggen en in het groen het S-Bahnstation dat in de toekomst ook door overige regionale treinen bediend zal worden, met een verbinding tussen dat station en de hogesnelheidslijn, enkel richting Stuttgart. Dit S-Bahnstation zal trouwens ook nog een derde spoor krijgen. |
 |
| Een iets ruimer overzicht: hier is ook de hogesnelheidslijn zelf langs de A8 te zien. De enige spoorlijn die vandaag al bestaat is de spoorlijn van Filderstadt via de luchthaven naar Stuttgart-Vaihingen. Alle overige spoorlijnen op deze figuur zullen nieuw gebouwd worden. |
 |
| Op deze foto heb ik de vlakte getrokken waaronder het toekomstige station voor hogesnelheidstreinen zal komen. De foto is genomen net langs het kruispunt waar 'Zugang Ost' zal komen (zie twee foto's hoger). In de achtergrond ligt de Messe, waar dan 'Zugang West' zal komen. Het station loopt onder Hotel Wyndham door. |
 |
| Dit is het noordelijke spoor van het huidige tweesporige S-Bahnstation onder de terminal. Als ik het goed heb, zal het derde spoor hier langs komen te liggen, waar nu dus nog een muur staat. |
Feuerbach stond als volgende op het programma, en zoals beloofd: nu met foto's. Houd het schema over Feuerbach van een stukje hoger in het achterhoofd als je naar de foto's kijkt. Maar sinds de laatste keer in Feuerbach was er toch iets vreemds gebeurd: het S-Bahnspoor dat S-Bahntreinen staduitwaarts stuurt, was verlegd naar de andere kant van het perron. Waarom ze dit nu weer gedaan hebben, weet ik eigenlijk niet, maar ik vermoed dat het met de nieuwe onderdoorgang voor voetgangers te maken heeft. Een hele puzzel dus om die tunnel te verwezenlijken en het ziet er dus naar uit dat er nog veel werk is vooraleer de tunnelsporen er liggen.
 |
| Een S-Bahn die staduitwaarts rijdt. Tot voor kort kwamen deze treinen rechts, aan de andere kant van ditzelfde perron. Het perron dat vroeger aan dit spoor lag, toen hier nog andere treinen buiten de S-Bahnen stopte, was begin eerder al eens gesloopt, maar ze hebben er dus opnieuw één gebouwd. |
 |
| Het spoor helemaal links is een nieuw spoor, dat gebouwd is om plaats te maken voor de ingang van Tunnel Feuerbach. Dat spoor lag vroeger dus op de plaats waar het spoor daarlangs nu ligt, en dat spoor lag op zijn beurt dan weer tegen het perron waar ik op sta. Deze beide sporen dienen momenteel voor regionale treinen en hogesnelheidstreinen van Stuttgart Hauptbahnhof richting Karlsruhe, Mannheim, Heidelberg en Heilbronn. Het huidige spoor aan het perron lag daarvoor dus aan de andere kant van dit perron, wat te zien is aan de knik in de rails net voor de tunnel. Deze tunnel heeft overigens niets te maken met die nieuwe tunnel die er moet komen. |
 |
| Foto genomen vanaf het perron aan het spoor dat S-Bahnen stadinwaarts leidt. Het spoor daarlangs, waar tot voor kort de S-Bahnen in de andere richting reden, is duidelijk buiten dienst gesteld, om een voor mij nog onbekende reden. |
 |
| Sinds april zijn er rails gelegd en bovenleidingspalen geplaatst (zie eerder in dit verslag). |
Als laatste nog even gaan kijken aan de noordelijke uitgang van Tunnel Bad Canstatt, welke het nieuwe ondergrondse station zal verbinden met het stadsdeel Bad Canstatt. De tunnel komt tot net voor de Neckar, waar ze zal gevolgd worden door een nieuwe brug over de Neckar waarna het station Bad Canstatt meteen bereikt is. Om dat er een halte van de Stadtbahn net voor de uitgang van deze tunnel lag, is deze Stadtbahnhalte een honderdtal meter verhuisd:
 |
| Het nieuw aangelegde station, wat naar mijn mening nu veel beter ligt. Achter mij ligt de werf. Nota bene: op veel plaatsen zijn er 3 sporen te zien. Vroeger was de hele Stadtbahn in Stuttgart metersporig (1000 mm afstand tussen beide rails), maar sinds enkele jaren wordt er enkel nog met normaalspoor (1435 mm afstand tussen beide rails) gewerkt. Er heeft ook een overgangsperiode bestaan, waarbij er voertuigen voor beide spoortypes onderweg waren op dezelfde sporen. |
 |
| Onder mijn voeten bevindt zich de ingang van één van de tunnelkokers. Deze liggen dus diep en daarom zullen het wegdek en de sporen van de Stadtbahn verhoogd worden. Hier is maar één Stadtbahnspoor te zien, omdat er door de werken een spoor weggehaald is. Het enkelspoorverkeer vindt plaats over een strook van slechts enkele honderden meters. De houten brug over de Neckar, nog voor de spoorwegbrug, is al half afgebroken en zal op korte termijn helemaal afgebroken worden. Als de nieuwe tunnel klaar zal zijn, zal de huidige spoorwegbrug in de achtergrond, welke viersporig is, worden afgebroken. Deze brug is dan ook de huidige verbinding tussen het huidige Hauptbahnhof en Bad Canstatt, welke vanzelfsprekend niet meer gebruikt zal worden. |
 |
| Een foto vanop dezelfde positie. De onderkant van de tunnelkokers liggen dus op de hoogte van de bodem van deze put. Volgende keer zal ik een foto van de tunnelingang zelf proberen te maken. Op deze hoogte ongeveer lag trouwens ook de Stadtbahnhalte, die dus verhuisd is. |
Even situeren waar deze foto gemaakt is: rechts ligt het planetarium en links de Willy-Brandt-Straße. Als je nu naar de afbeelding over PfA 1.1 wat hogerop kijkt, moet het duidelijk zijn dat de bedoeling is om de nieuwe tunnel onder de Südkopf van het nieuwe Hauptbahnhof door te laten gaan. De gehele werf in het midden van de foto is dus de plaats waar die tunnel zal komen, samen met het vernieuwde station 'Staatsgalerie'. Het huidige station Staatsgalerie is zowat de lelijkste Stadtbahnhalte van Stuttgart, dus die vernieuwing is door vele reizigers wel gewenst. De huidige Stadtbahntunnel ligt overigens links, onder de Willy-Brandt-Straße.
Ditzelfde proces zal over een paar jaar ook uitgevoerd worden aan de Nordkopf van het nieuwe Hauptbahnhof, onder de Heilbronner Straße, want daar loopt ook een Stadtbahntunnel.
En dan was ik maar net op tijd terug aan het station, waar mijn ICE op dat moment binnenreed:
ICE 572 Stuttgart - Hamburg-Altona ICE 1
Stuttgart 17:25
Mannheim 18:06
Aankomst Frankfurt(Main) Flughafen Fernbahnhof 18:38
ICE 10 Frankfurt(Main) Hbf - Brussel-Zuid ICE 3M
Frankfurt(Main) Flughafen Fernbahnhog 18:43
Siegburg/Bonn 19:22
Köln Hbf 19:43
Aankomst Aachen Hbf 20:21
Omdat ik met een 'Sommer-Ticket' van de Duitse spoorwegen reisde, was dit enkel geldig binnen de Duitse staatsgrenzen en ik had geen zin om een extra ticket van 15 euro tot Luik te kopen voor de ICE, met daarbij dan nog een NMBS-ticket tot thuis. Ik ben dus in Aken uitgestapt om de stoptrein richting België te nemen, want dan zou ik maar 7,90 euro betalen. Maar uiteindelijk bleek dat een slecht idee. Toen de trein er om 21 uur nog niet was, keek ik op de app van de NMBS en zag ik dat er een storing was tussen Verviers en Pepinster: personen op het spoor. De trein zou volgens de applicatie pas rond 21 uur 15 in Pepinster vertrokken zijn richting Aken, wat dus overeenstemt met een uur vertraging. Dat heb ik nagevraagd bij NMBS via Facebook en dat bleek te kloppen. Omdat we in Aken zelf geen informatie kregen, op geen enkele wijze, heb ik alle medereizigers hierover ingelicht, dat we dus een uur later in Welkenraedt zouden zijn. Enkele reizigers moesten nog naar Namen, maar de laatste aansluiting zouden ze sowieso missen. Hoe zij het er uiteindelijk van afgebracht hebben, weet ik niet. Ikzelf maakte me niet druk, want ik wist dat er nog een latere trein naar Oostende was en wist dat deze niet via HSL 2, maar via lijn 36 via Landen naar Leuven reed. Ik dacht in Tienen over te stappen en dan met de stoptrein (hoewel dat ook een 'IC' is) terug te rijden tot Neerwinden, maar dat gaat eigenlijk in tegen de vervoersvoorwaarden van de NMBS, want men mag het bestemmingsstation nooit voorbijrijden om er later weer naar terug te keren...
L 5042 Aachen Hbf - Welkenraedt AM Klassiek
Aachen Hbf 21:04 +51
Hergenrath 21:12 +50
Aankomst Welkenraedt 21:18 +49
Onderweg van Aken naar Welkenraedt waren ze bij de Facebookdienst van NMBS zo vriendelijk om te vragen hoe het eraan toeging, want men was op de hoogte dat ik nog naar Neerwinden moest. Toen ik in Welkenraedt aankwam en mijn reis nog eens plande, zag ik dat er een rechtstreekse trein tussen Welkenraedt en Neerwinden bestond. Vreemd... IC 545 stopt in Neerwinden!? De Facebookdienst van NMBS had dus aan de verkeersleiding (RDV vermoed ik) laten weten dat ik naar Neerwinden moest en daar hebben ze dus voor een antwoord gezorgd. Toen de trein aankwam, riep men ook af: "Ce train arrêtera aujourd'hui exceptionnellement à Neerwinden."
IC 545 Eupen - Oostende HLE18 met I10 en I11
Welkenraedt 22:26
Verviers-Central 22:44
Liège-Guillemins 23:08
Ans 23:15
Waremme 23:27
Landen 23:38
Aankomst Neerwinden (extra halte) 23:40
Schitterend dat ik maar een half uur later thuis ben aangekomen dan gepland (gepland was 23:16). Na zo'n zware, lange dag was zo'n rechtstreekse trein en ook maar een beperkte vertraging meer dan aangenaam. Daarom een pluim voor het social mediateam van NMBS! En bij deze geef ik ook als tip mee om gebruik te maken van deze diensten, want via deze weg wordt er het best naar de reiziger geluisterd.
Na alles gezegd te hebben, hoop ik dat ik Stuttgart 21 wat duidelijk heb kunnen schetsen, want het is een ingewikkeld project met vele gevolgen voor de omgeving van Stuttgart. Daarom hoor ik het graag als er nog onduidelijkheden of vragen zijn. De volgende blogpost zal gaan over een trip in mei 2016 waarbij ik Karlsruhe als uitvalsbasis gebruikt heb, maar wel meer dan dat gezien heb.
